Aydınlatma, bir iç mekan tasarımının en önemli bileşenlerinden biridir. Çok özel detaylar düşünülerek tasarlanmış bir iç mekanda bile aydınlatma ile istenilen etki kaybedilebilir. Aynı şekilde çok düşünülmeden tasarlanmış bir mekanda, aydınlatma belli bir aşamada kurtarıcı olabilir. Peki aydınlatma derken neden bahsediyoruz? Bir iç mekanı en iyi şekilde aydınlatmak için neler bilmeliyiz? Hepsini açıklayalım.
Aydınlatma, bir mekanın maruz kaldığı gün içerisinde doğal ışık, akşam saatlerinde ise yapay ışıktır. Bizim için önemli olan bu ışıkların kontrolünü sağlamaktır. Yapay ve doğal aydınlatma kontrolü kapsamında ışığın:
- Geliş Açısı
- Miktarı
- Yayılımı
- Rengi
- Konumu
- Kaynağı
gibi konuların yaratılmak istenen hedefe göre ayarlanması gereklidir. Bu aşamada doğal aydınlatmaya her zaman öncelik verilmeli ve hem sağlık açısından hem de ekonomik açıdan olabilecek en çok büyük faydayı sağlamalıyız.
Aydınlatma, bir iç mekanın modunu ve algısını direkt olarak etkileyen önemli bir unsurdur. Özellikle konumlandırma ve aydınlatma kaynağı iç mekan tasarımının bir parçası olup; iç mekanda tercih renk skalası, mekanın hacmi, mekandaki açıklıklar, mobilya seçimi gibi birçok tasarım ögesini etkilemektedir. Aydınlatma ile iç mekanı oluşturan diğer ögelerin doğru ilişkisi kurularak daha fonksiyonel ve etkileyici bir tasarıma ulaşılabilir.
Aydınlatmanın iç mekan tasarımı içerisindeki önemini keşfetmek için aydınlatma ve tasarım prensipleri arasındaki doğru bağlantıyı kurmamız gerekir.
Aydınlatma & Etkileri
Renk
Aydınlatma ile renk arasında algıda farklılık yaratacak bir bağlantı söz konusudur. Color Rendering Index (CRI) olarak adlandırılan, Renksel Geriverim İndeksi olarak karşımıza çıkan konu tam olarak ta renk ile aydınlatmanın ilişkisini bize anlatmaktadır.
Peki Renksel Geriverim İndeksi (CRI) tam olarak nedir? Gün ışığında, etrafımızdaki renkleri 100% olarak algıladığımızı kabul ettiğimizde, yapay ışığın renkler üzerindeki etkisi üzerine yapılan araştırmalar sonucunda farklı aynı rengin farklı algılara yol açtığı gözlenmiştir. Bu durum bize kısaca o ışık kaynağının CRI değerini vermektedir. Bir ışık CRI değeri ne kadar yüksekse bu ışık rengin en gerçek ve en doğal tonuyla algılanmasını sağlar. Bu sebeple CRI oranı en az 80% olan aydınlatmaları tercih etmeliyiz. Ticari hedefi olan iç mekanlarda yanılgıyı en aza indirmek için bu oran en az 90% olmalıdır.
Aydınlatma, bir iç mekandaki gerek genel renkler, gerekse aydınlatmanın direk olarak etkilediği yüzeyler üzerinde ekleyici ya da eksiltici sonuçlar yaratabilir. Özellikle mekan bazında kullanıldığında koyu renklerin bir iç mekanın daha küçük algılanmasına sebep olduğunu, aksine açık renklerin hakim olduğu iç mekanlarda ise ters bir etki olarak bu mekanların daha geniş algılanmasını sağladığı kanıtlanmıştır. Bu bilginin doğrultusunda aydınlatmanın iç mekandaki rolü, geliş açısı ve yoğunluğu, bu etkiyi arttırıcı ya da azaltıcı etkiye sebep olabilir. Buna ek olarak, genel aydınlatmanın en çok tercih edilen seçeneklerinden biri olan gizli aydınlatma, iç mekan renklerini yumuşatıcı bir etkiye sahiptir.
Yön
Bir aydınlatma elemanı, iç mekan içerisinde genel aydınlatmanın ya da bölgesel aydınlatmanın bir parçası olarak kullanılabilir. Sıva üzeri spotlar, yön değiştirilebilirliği, kendi aksı üzerinde hareket edebilirliği açısından fonksiyonel bir bölgesel aydınlatma elemanıdır. Tavan içerisine uygulana gizli aydınlatmalar ise bir iç mekanın genel aydınlatması konusunda etkilidir.
Bölgesel aydınlatmalar bazen sadece belirli bir bölge değil, öne çıkarılmak istenen bir obje için de uygulanabilirler. Duvara asılan bir tablo, ya da büfeye yerleştirilmiş bir heykel gibi yerleştirilen aydınlatma, sadece odak noktasını belirlemek üzere öne çıkarılmak istenen bu objeye hizmet edebilir.
Sadece yapay aydınlatmanın değil, doğal aydınlatmanın da açısı oldukça önemlidir. Doğal aydınlatma bölgesel olarak kullanılamayacağı gibi, iç mekandaki yönlendirilmesi binanın konumuna ve güneş ışınlarına maruz kalışına göre değişiklik göstermektedir. Bu sebeple doğal aydınlatmayı en efektif şekilde kullanabilmek için binanın buna göre tasarlanması gerekmektedir.
Doğal aydınlatmayı, dış ve iç cephelerimizde tercih edebileceğimiz elemanlarla belli bir oranda kontrol edebiliriz. Perde, stor ya da güneşlik ile doğal aydınlatmanın etkisini arttırabilir ve azaltabiliriz. Doğal aydınlatmayı en etkili biçimde kesmek için ise dış cephelerde kullanabileceğimiz panjur sistemi bilinen en kesin çözümdür.
Fonksiyon
Aydınlatmanın bir iç mekandaki en önemli rollerinden birisi de mekandaki fonksiyonudur. Aydınlatma bir amaç için iç mekanlarda yer almalıdır. Eğer belirli bir amaca hizmet etmiyorsa, elektrik tüketen bir aksesuardan farkı yoktur ve aydınlatma statüsünde algılanamaz. Avize gibi sarkıt aydınlatmalar, sadece görsellikleri sebebiyle mekanın orta noktasına yerleştirilmezler. Işığın mekana genel dağıtımının dengeli olması, merkezde yer almasının en önemli sebebidir.
Genel aydınlatma, her iç mekanın belirli oranda ihtiyaç duyduğu bir aydınlatmadır. Bir iç mekanın aydınlatmasını tasarlarken, mekanın kullanım amacına göre bir şemasını çizmek yararlı olacaktır. Mekandaki odak noktalarını, mekan içindeki kullanıma göre belirlemek ve aydınlatmadan gerekli performansı elde etmek ön planda olmalıdır.
Alan
Hem doğal hem de yapay aydınlatmanın bir iç mekanın algılanışına etkisi oldukça fazladır. Karanlık iç mekanlar için doğal aydınlatma tonlarına en yakın spektrum tercih edilmelidir. Doğal aydınlatmanın erişemediği bu tip iç mekanlarda yapay aydınlatmanın rolü büyüktür. Doğru aydınlatılmadığı taktirde sıkışıklık hissi yaratan bu iç mekanlara eklenen her türlü mobilya ve aksesuar, odanın yarattığı bu hissi olumsuz yönde etkilemeye devam edecektir.
Özellikle doğal ışıktan yoksun, küçük odalardaki algı en çok aydınlatma ile değiştirilebilir. Odanın sınırlarını belirleyen köşeler aydınlatılmalı, duvarlarda aplikler kullanılmalı ve gizli aydınlatma ile genel bir aydınlık sağlanmalıdır.
Aydınlatma Türleri
Genel
Ambiyans olarak ta tarif ettiğimiz genel aydınlatmalar, bir iç mekanı, bir bütün olarak ele alarak, dengeli ve eşit bir biçimde aydınlatmak üzerine kurulu sistemlerdir. Genel aydınlatmada, aydınlatma aracılığı ile kullanıcının ilgilisini tek bir alanda toplayacak bir odak noktası yaratılmamıştır. Işık, tavan, duvar ve zemine eşit olarak dağılmış ve bu yüzeylerden denk bir şekilde yansıtılmış olmalıdır.
Doğal aydınlatma için:
- Yukarı yönlü aydınlatmalar: Tavanı aydınlatarak, buradan yansıyan ışıkla genel bir aydınlatma sağlarlar.
- Aşağı yönlü aydınlatmalar: Duvarları ya da zemini aydınlatarak, buradan yansıyan ışıkla genel bir aydınlatma sağlarlar.
- Çift yönlü aydınlatmalar: Bir iç mekanda eşit olarak tavanı, zemini ve duvarı aydınlatarak buradan yansıyan ışıkla genel bir aydınlatma sağlarlar.
Bölgesel
Bölgesel aydınlatmalar, belirli bir alanı ya da objeyi aydınlatarak, iç mekanda odak noktası yaratan ve aydınlatmayı bir fonksiyona bağlı olarak kullanılan aydınlatma sistemleridir. Sınırlı bir alanın aydınlatıldığı bu aydınlatma sistemlerinde ışık kaynağının belirli bir alana doğru yönlenmesi ve ışığın yoğunluğu ön plandadır. Bunu şu şekilde ifade edebiliriz: bölgesel aydınlatmadaki ışık yoğunluğu, genel aydınlatmanın 3 katı büyüklüğünde olmalıdır.
Bölgesel aydınlatmada, sadece tek bir aydınlatmanın tüm mekana etki etmesini beklemek sadece göz yorgunluğuna sebep olur. Bunun yerine, ışık kaynaklarını arttırarak, mekanın genel aydınlatmasına da katkıda bulunulabilir.
Vurgu
Vurgulu bir aydınlatma, sadece öne çıkarmak istediğiniz objenin ya da alanın aydınlatıldığı sistemlerdir. Bu objeler: duvara asılmış bir tablo, bir heykel, iç mekandaki mimari bir özellik olabilir. Vurgunun ön planda olduğu bu aydınlatmalarda ışık, hiçbir engel ile karşılaşmadan doğruca objeyi etkilemelidir.
Kimi zaman objenin üzerine konumlandırılan bir duvar apliği ile kimi zaman ise ray sistemdeki spotlarınızdan birinin açısını odak noktası haline getirmek istediğiniz objenin üzerine doğru yönlendirerek vurgulu bir aydınlatma yaratabilirsiniz. Ancak ışığın, objenin çevresinde bulunan yansıtıcı yüzeylere çarpıp dağılmasını engellemek için bu yüzeylere 30 derece açı ile yerleştirmeniz gereklidir.
Bir iç mekanda aydınlatmanın nasıl kullanılması gerektiğini, aydınlatma sisteminin nelere dikkat edilerek planlanması gerektiğinden bahsettik. Siz de iç mekanlarınızda doğru bir aydınlatma sistemi oluşturmak istiyorsanız hemen bizimle iletişime geçerek daha detaylı bilgi alabilirsiniz.
